Cô Bé Thượng Ngàn Là Ai? Thánh Tích, Đền Thờ & Bản Chầu Văn

Trong hệ thống Tứ Phủ thần linh, Cô bé là những vị tiên cô tọa trên Tòa Sơn Trang và hầu cận Mẫu, bao gồm Cô Bé thuộc hàng Tứ Phủ Thánh Cô và Cô Bé Bản Đền Bản Cảnh. Và Cô Bé Thượng Ngàn chính là một trong những vị Cô Bé thuộc hàng Tứ Phủ Phủ Thánh Cô. Vì Cô rất linh thiêng nên con nhang, đệ tử thường dâng lễ để xin cầu Cô lộc tài và công danh.

Cô Bé Thượng Ngàn là ai ?

Cô Bé Thượng Ngàn là vị tiên cô tọa trên tòa Sơn Trang hầu cận mẫu Thượng Ngàn. Cô rất linh thiêng và rất hay về ngự đồng. Cô được thờ ở nhiều nơi, mỗi nơi lại có một thần tích riêng về cô. Cũng bởi thế mà cách gọi cô mỗi nơi một khác.

Người có căn Cô Bé Thượng Ngàn thường dễ tính, vui vẻ, hòa đồng thậm chí là hơi tinh nghịch như một cô bé. Ngoài ra, nếu được cô cho lộc, người này sẽ làm ăn được thuận lợi hơn, có tiền có của, không cần phải lo toan nhiều.

Cô Bé Thượng Ngàn là vị tiên cô rất linh thiêng và nổi tiếng, hay về ngự đồng. Khi về ngự, cô thường mặc áo màu xanh lục, chân đi hài xanh, lưng đeo gù với muôn ngàn hoa giống như một cô thiếu nữ xinh đẹp trên thượng ngàn.

Các sự tích khác nhau về Cô Bé Thượng Ngàn.

Sự tích Cô Bé Tân An:

Tại xã Tân An, Văn Bàn, Lào Cai đã tồn tại một ngôi đền rất lâu năm được gọi là Đền Cô Tân An. Nơi đây thờ tự vị nữ chúa có tên húy là Hoàng Bà Xa. Theo nhân dân kể lại, ngài đã có công dẹp giặc ác, giữa bình yên cho quê hương cùng với cha là đức quan Hoàng Bảy. Để ghi công ơn, nhân dân đã lập đền thờ ngài tại đây.

Sự tích Cô Bé Minh Lương:

Cô sinh ra trong một gia đình có bố là người Dao, mẹ là người Mường. Một ngày nọ, khi đi làm về, ông bà thấy con gái của mình bị hai con rắn cắn chết. Vì quá đau lòng, hai ông bà không nỡ chôn mà đặt cô ở trên sàn. Đến sáng hôm sau, thấy mối đùn lên đắp mộ cho cô, dân làng thấy vậy cho rằng cô đã linh hóa nên lập miếu thờ. Vào thời kỳ đất nước chống giặc Cờ Đen, Cô bé Minh Lương đã hiển linh giúp quan quân triều đình đánh tan giặc ác, giữ yên bờ cõi. Không chỉ những thế, cô còn nhiều lần hiển linh để giúp nhân dân chữa bệnh vượt qua những thời gian khó khăn, hiểm nghèo.

Sự tích Cô Bé Mỏ Than:

Truyền thuyết rằng Thần Kim Quy thấy có mỏ quý của vua cha mẫu mẹ tại đền Mỏ Than đã rủ cá Kình biển Đông cùng nhau về mang hết chỗ mỏ này ra vùng Nam Hải. Ông Cóc ở gần miếu Sơn Thần  biết tin, nghiến răng bẩm báo lên thiên đình. Ngọc Hoàng ngay lập tức cử Cô Bé xuống địa giới. Cô cưỡi trên lưng hai con rồng bay xuống. Khi bay xuống, Cô thấy khoảng trời âm u có khí lạnh bay bên, Cô vội nhảy xuống với được hai chân chẹn lên thần Kim Quy bắt rùa hóa đá. Nhờ có Cô Bé Mỏ Than mà bách gia trăm họ vẫn còn “mỏ tụ đồng” xưa. Cô bắt ông Ba Mươi phủ phục bên mình, cô xin vua cha mẫu mẹ cho cây xanh bao bọc lấy mỏ, bốn mùa tỏa bóng mát cho cô hoàn thành nhiệm vụ vua cha mẫu mẹ giao. Ngoài ra cô còn chữa bệnh cho nhân dân, những lúc thư nhàn cô lại gọi đàn chim ngũ sắc về vây quanh múa hát. Khi đi xa, cô thường để lại đôi thắt lưng dài màu đen (đôi long xà có mào) để giữ đền giữ phủ. Tương truyền rằng ai mà nhìn thấy ông rắn có mào thì người đó sẽ được lên danh lên giá, nhưng người đó phải là người thực tâm hướng thiện.

Đền thờ Cô Bé Thượng Ngàn ở đâu ?

Đền thờ Cô Bé Thượng Ngàn có rất nhiều nơi, tuy nhiên nơi thờ Cô nổi tiếng nhất là ở gần đền Quan Đệ Tam trên đường Hùng Vương, Lạng Sơn.

Ngoài ra, Cô Bé Thượng Ngàn cũng được nhân dân nghiêm cẩn phụng thờ tại đền Chí Mìu, Bắc Giang, tại đây người dân gọi cô bằng cái tên khác là Cô Bé Chí Mìu.

Muốn đến dâng lễ đền, bạn có thể lựa chọn di chuyển bằng xe khách hoặc phương tiện di chuyển cá nhân.

Di chuyển bằng xe khách: Từ Hà Nội bạn đến bến xe Mỹ Đình, bắt xe đến thành phố Lạng Sơn. Đến bến bạn tiếp tục bắt xe đến đền tại Hùng Vương, Chi Lăng, thành phố Lạng Sơn cách khoảng 2km. Tổng thời gian đi mất khoảng 3 tiếng rưỡi cho quãng đường tầm 152Km.

Di chuyển với xe ô tô, xe máy riêng: Bạn sẽ phải di chuyển khoảng 3 tiếng cho quãng đường dài 152km. Quãng đường này có mất phí nhưng là quãng đường nhanh và tối ưu nhất. Bạn đi khỏi Hà Nội theo đường Cầu Vĩnh Tuy – ĐCT Hà Nội Bắc Giang – Cao tốc Bắc Giang Lạng Sơn – QL1A – đến thành phố Lạng Sơn rồi đi theo đường Hùng Vương để đến đền. Tổng thời gian đi từ Hà Nội mất khoảng từ 2 tiếng rưỡi đến 3 tiếng.

Chọn ngày dâng lễ Cô Bé Thượng Ngàn

Cô bé Thượng Ngàn là một vị thánh cô linh thiêng bậc nhất của đạo mẫu, vì thế Cô thường xuyên hiển linh và hầu như ai cầu khấn điều gì chính đáng đều được cô phù hộ cho toại nguyện. Do đó mà dâng lễ lên cô ngày nào cũng tốt và hầu hết lời cầu nguyện sẽ nhanh chóng linh ứng.

Tuy nhiên để đảm bảo những lời cầu nguyện của bạn đều được cô chứng giám và phù hộ thì bạn nên lựa chọn những ngày đẹp trong tháng, trong năm để dâng lễ lên Cô. Ngày đẹp này là những ngày rằm, mồng Một đầu tháng và những ngày đầu xuân năm mới.

Bên cạnh đó, mọi người còn nói rằng, Cô được thờ phụng ở nhiều đền khác nhau trong cả nước, và ở mỗi đền này đều có một ngày tiệc riêng cho Cô trong năm. Du khách lựa chọn đi dâng lễ Cô Bé Thượng Ngàn ở đền nào thì nên tìm hiểu trước ngày tiệc của Cô ở đền đó, để dâng lễ được Cô chứng giám và có được may mắn viên mãn nhất.

Đi lễ Cô Bé Thượng Ngàn nên cầu gì ?

Khi đi lễ đền thờ Cô, du khách nên chú ý phải thật thành tâm thì mới được Cô chứng giám và phù hộ độ trì. Nếu không thành tâm, thành kính, chẳng những lời cầu khẩn của bạn không thành hiện thực mà còn bị Cô phạt cho gặp nhiều xui xẻo, tai họa.

Đi lễ đền Cô trước tiên nên cầu sức khỏe và sự bình an, sau rồi mới cầu đến công danh sự nghiệp và tài lộc.

Khi dâng lễ, du khách nên đặc biệt chú ý tới cách ăn mặc, nói năng và cử chỉ hành vi của bản thân trong đền. Không được ăn mặc hở hang, nói năng tục tĩu và có những hành vi thô lỗ trong đền thờ Cô.

Tuyệt đối không được có những ý nghĩ bất chính hay hành vi cướp của, lừa đảo hay trộm cắp trong đền thờ Cô.

Bản văn chầu Cô Bé Thượng Ngàn.

Bản 1

Riêng một thú trên ngàn thiếu lĩnh

Đỉnh non bồng một cảnh sơn trang

Xinh thay thời thú trên ngàn

Bầu trời cảnh Phật phong quang bốn mùa

Trên bát ngát trăm hoa đua nở

Dưới cảnh rừng bầy thú dạo chơi

Chim bay phấp phới mọi nơi

Cá theo dòng nước đua bơi vẫy vùng

Trên ngàn tùng gió rung lác đác

Đỉnh sườn non đá xếp treo leo

Người xuôi kẻ ngược hò reo vang lừng

Núi xếp núi mấy tầng cao thấp

Cây chen cây tràn ngập màu xanh

Càng nhìn đồi núi càng xinh

Hương phô sắc thắm đua tranh mọi màu

Ngắm thích chí một bầu phong cảnh

Mùi cơm lam, thịt thính, tính ưa

Đồng Đăng, Ao Cả, Chợ Bờ

Sông Thao, sông Cả, sông Bờ, sông Dâu

Kìa Ngư phủ buông câu thả lưới

Nợ tiều phu đốn củi rừng sâu

Bốn mùa gió mát trăng thâu

Non nhân nước trí một bầu cảnh tiên

Thú cảnh vật rừng sim ao cá

Sẵn mang giang, măng trúc măng tre

Bạn Tiên đủng đỉnh ra về

Nón chiêng hài xảo lăng hoa ngạt ngào

Sớm sông Lô, tối vào tuần hạc

Bạn tiên ngồi đàn hát líu lo

Rượu tăm hiến đủ ba vò

Cơm lam, thịt thính, khế chua măng vầu

Thoi độc mộc đua nhau bẻ lái

Vượt muôn trùng thác Cái Ghềnh con

Ầm ầm nước chảy đá mòn

Xa nghe tiếng vượn ru con buồn rầu

Loài bách thủ rủ nhau tìm đến

Vượt muôn trùng dâng tiến quả hoa

Lệnh truyền bạch tượng chín ngà

Tiên Cô giá ngự kèn loa xập xình

Ngự tính tình đàn thông phách trúc

Nhịp xênh ngô sáo trúc véo von

Xa nghe tiếng cú gọi hồn

Rừng thiêng nước độc đầu non hổ gầm

Loài bầy cáo âm thầm lặng lẽ

Lũ gà rừng thường lệ điểm canh

Nửa đêm giờ Tý hiện hình

Áo chàm vòng bạc đai xanh mỹ miều

Giận hài xảo lưng đeo cung tiễn

Hú ba quân thắng tiến rừng sâu

Lệnh truyền mán mọi sơn đầu

Nghe Cô hạ lệnh rủ nhau mà về

Cho trấn khắp sơn khê rừng cấm

Các cửa rừng Bắc Nẫm sông Neo.

Dù ai mắc bệnh hiểm nghèo

Tiên Cô phù chú bệnh đều tan không

Kẻ xuôi ngược dốc lòng thành kính

Nguyện đời đời hưng thịnh đề đa

­­Thỉnh Cô trắc giáng đền tòa

Khuông phù đệ tử vinh hoa thọ trường.

Bản 2:

Xinh thay thời thú Cô Ngàn

Cô đi trảy hội sơn trang mới về

Rung rinh rẽ mái tóc thề

Khi chơi miền ngược lúc về miền xuôi

Đồi non bướm lượn hoa cười

Rừng xanh hiện xuống cứu người trần gian

Sơn lâm dọn quán bán hàng

Đồng nhang lính thánh vào hàng hỏi mua

Hàng Cô hàng chát hàng chua

Hàng cay hàng đắng ai mua thì vào

Hàng Cô chẳng đáng là bao

Đắng cay ngoài lưỡi ngọt ngào trong tâm

Hàng cô hoa cỏ sơn lâm

Củ mài rau sắng cúc tần chi chi

Hàng Cô chẳng thiếu thức gì

Trái chanh trái ớt cùng thì quả dưa

Hỏi rằng như thế đủ chưa

Hay là chưa đủ vì chưa có đào

Ngàn xanh hái mận hái đào

Sơn lâm cảnh đẹp cô vào hái sung

Non cao nước biếc ngàn trùng

Cô lên trên đất Mộc Châu hái xoài

Sơn hôm cô bẻ măng mai

Cô đi Bình Lục hái vài quả na

Đường về xứ Lạng bao xa

Cô đi hái trái thanh trà chín cây

Tiện đường cô ghé về đây

Về đền Bắc Lệ vui vầy suối khe

Đường xa mưa gió chẳng nề

Xe loan thượng ngự giáng về đền đây

Rượu cần say, gió bay tà áo

Mặc mưa phùn giông bão sá chi

Lòng thành thiết lập đàn y

Cơm lam thịt thính (Cô bé) có hề trọng khinh

Rượu nồng dâng cô một bình

Ốc dăm ba cái cua cành mười ba con

Dâng cô ngàn của lạ vật ngon

Lễ này tiến nạp Sơn Trang Bắc Lệ Ngàn

Trên đời nhiễu nối dở dang

Trăm điều chếch lệch cô bé ngàn để tâm

Ai thời có phúc cho phần

Đăng nhang phụng sự giáng lâm đàn tràng

Thỉnh Cô loan giá ngự phàm

Khuông phù đệ tử an khang thọ trường

Bản 3:

Về đồng cô chít khăn lam

Cô bận áo lục

Đôi lẵng lòng thòng

Cô quảy trên vai

Lẵng hoa cô xếp thực tài

Cưỡi mây đạp gió,

cô đi đôi hài

xanh xảnh xành xanh

Trên Bát ngát trăm hoa đua nở

Kẻ ngược xuôi qua lại cúc cung

Chơi đâu thời đó vui mừng

Dạy chim oanh hót dạy người rừng bán buôn

Có phen dạy vượn ru con

Con kêu con hót nỉ non buồn rầu

Một đàn cầm thú bảo nhau

Con kêu con hót con tâu con quỳ

Con bay trước cửa rù rì

Giọng như chim sáo tì ti tình là

Dạo chơi khắp hết gần xa

Đêm đem biến hiện vào ra cửa rừng

Phép màu lục trí thần thông

Lầu hồng phủ tía thánh cung ra vào

Đêm đêm gác tía võng đào

Cây xanh mắc vòng cành cao cợt cười

Quở đến ai trong dạ bồi hồi

Ruột gan nóng sốt như sôi như bào

Đặt mình là thấy chiêm bao

Đã hay đau ốm lại hao tốn tiền

Biết ra thời nhẹ như tên

Nếu mà không biết như thuyền bỏ neo

Quở cho trăm chứng hiểm nghèo

Khi thời lội suối lúc trèo lên cây

Làm cho lòng dạ vơi rầy

Cơm ăn chẳng được nước rầy cầm hơi

Thuốc vào lại vã mồ hôi

Phép thành uy trời khôn đổi được đâu

Còn ai trốn tránh chưa hầu

Biết danh Cô Bé phải mua về đền

Đôi hài quả nón dâng lên

Tiến về thánh phủ, trình lên bơ tòa

Độ người đi nụ về hoa

Đi tươi về tốt đi xa về gần

Ai thời có phúc cho phần

Thay quyền vương mẫu câm cân cõi phàm

Thương ai núi ngọc non vàng

Cho buôn may bán đắt nhẹ nhàng thảnh thơi

Cô lại cho tài lộc hơn người

Phúc cao thọ hưởng đời đời ấm no

Tâm thành khấn nguyện cô cho

Nhớ mà trả lễ đừng vờ quên đi

Muốn quên cô để cho quên

Một lần không giả cô bắt đền ba

Tiên cô vốn tính hay là

Trần gian không biết cô đà trêu chơi

Giận ai cô chẳng chả nhời

Làm tôi Cô Bé Thượng suốt đời thành tâm

Ba mươi mùng một hôm rằm

Hương hoa lễ vật thành tâm đảo cầu

Hôm nay tiến bản văn chầu

Khuông phù đệ tử sở cầu tòng tâm.