Chầu Đệ Tứ Khâm Sai Là Ai? Thần Tích Và Đền Thờ

Chầu Đệ Tứ là một trong những vị Thánh của Đạo Mẫu Tứ phủ Việt Nam, Chầu thuộc Địa Phủ và đứng vị trí thứ tư trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà. Danh hiệu của Chầu Đệ Tứ là Chiêu Dung Công chúa, ngài là người hầu cận, hóa thân của Mẫu Địa Tiên (Công Chúa Liễu Hạnh).

Sự tích về Chầu Đệ Tứ Khâm Sai

Sự tích kể rằng, Chầu Bà khi xưa vốn là Bồng Lai Tiên Nữ, cũng có tài liệu ghi rằng bà là Mai Hoa Công Chúa trên Thiên Cung. Bà giáng hạ xuống vùng đất Quý Hương, An Thái, Vụ Bản, Nam Định. Bà giáng thế vào làm con gái của một nhà họ Lý và mang danh là Lý Thị Ngọc Ba. Sau này, bà trở thành một vị nữ tướng khảng khái, chính trực, bất khuất, nhiều lần giúp vua dẹp giặc.

Sự tích về bà được lưu giữ lại trong cuốn “Di tích và đền miếu nữ danh nhân Việt Nam” kể rằng: Tại xã Thiên Lộc, phủ Đức Quang (nay là xã Hoàng Diệu, huyện Chương Mỹ, Hà Nội) có ông tù trưởng tên là Đặng Công Thành kết hôn cùng bà Lý Thị Ngọc. Ông bà sống luôn có đức có tài, luôn mong muốn làm việc phúc thiện giúp dân. Sau khi chồng mất, bà Lý Thị Ngọc một tay nuôi nấng năm người con trai khôn lớn, trưởng thành. Dưới chế độ xâm lược tàn bạo của giặc Hán lúc bấy giờ, mẹ con bà đã huy động nhân dân xây dựng đồn trại, ngày ngày luyện tập cùng quân khí và cầm quân đi đánh giặc. Mẹ con bà cũng góp công không nhỏ khi tham gia giúp sức Hai Bà Trưng dẹp quân Tô Định, thu phục 65 tỉnh thành. Sau khi giúp nước nhà dẹp giặc thành công bà được vua Trưng Trắc phong danh là Chiêu Dung Công Chúa và được vua ban cho vùng đất Kim Cốc làm đất thang mộc. Bà cùng các con về ở, xây dựng làng bản, cùng nhân dân làm ăn, đẩy mạnh kinh tế, phát triển quê hương làng mạc. Tương truyền rằng vào một ngày tháng Chạp, người ta thấy mẹ con bà đi xuống thuyền, thì bỗng mây mù gió cuộn kéo đến, rồi không ai còn thấy mẹ con bà trở về nữa. Biết tin mẹ con bà đã hằng hóa, Hai Bà Trưng đã vô cùng cảm kích và biết ơn nên đã lệnh cho dân chúng xây dựng đền thờ. Từ đó, vào mùng 6 tháng Chạp hàng năm là ngày giỗ của mẹ con bà, cũng là ngày hội của làng Kim Cốc.

Sau này khi trở về Thiên Đình, bà được giao quyền làm quan khâm sai Tứ Phủ , Tam Tòa, biên chép sổ Thiên Đình, cai bản mệnh gia trung (vậy nên có người còn gọi bà là Bà Thủ Bản Mệnh). Có khi Chầu Đệ Tứ lại được coi là vị Chầu Bà giữ sổ Tứ Phủ, coi kho ngân khố, kề cận bên cạnh Mẫu Liễu Hạnh nơi đất Phủ Dầy. Khi cảnh thanh nhàn, Chầu Bà truyền các nàng tiên nữ cùng dạo chơi khắp chốn, từ quê hương ra kinh thành, vân du khắp mọi nơi.

Xem thêm: sự tích chầu năm suối lân

Đền thờ Chầu Đệ Tứ

Đền Cây Thị – Thanh Hóa

Đền Cây Thị địa chỉ tại xã Hà Ngọc, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa, cũng là nơi Chầu  Đệ Tứ đã anh dũng cùng nhân dân dẹp giặc năm xưa. Đền được nhà nước công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh vào năm 1996.

Khu đền thờ chính gồm: Cung Đệ Nhất phụng thờ Tam Tòa Thánh Mẫu; Cung Đệ Nhị phụng thờ Chầu Đệ Tứ và hội đồng Thánh Chầu; Cung Đệ Tam phụng thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế và Hội Đồng Quan Lớn. Ngoài ra còn có hai lầu của đền là thờ Hội Đồng Thánh Cô và Thánh Cậu. Đây là một ngôi đền cực kỳ linh thiêng, nếu như ai có căn số khi đến đền này sẽ cảm thấy nâng nâng rất rõ dàng.

Đình Làng Kim Cốc

Đình Làng Kim Cốc là nơi Chầu Đệ Tứ cùng nhân dân sinh sống khi còn sinh thời. Để tỏ lòng biết ơn và thành kính với Chầu, sau khi Bà hóa thánh, nhân dân đã lập thờ Chầu cùng các con trai tại ba ngôi đình thuộc làng Kim Cốc, Quán Trung, Quán Thượng, Quán Hạ. Ngôi đình tọa lạc tại địa phận xã Hoàng Diệu, huyện Chương Mỹ, Hà Nội, hằng năm, nhân dân đều mở hội vào ngày tiệc của Chầu và tổ chức thờ cúng hết sức nghiêm trang và kính cẩn. Đình Làng Kim Cốc được nhà nước công nhận và xếp hạng là di tích văn hóa lịch sử của thành phố Hà Nội năm 1994.

Lễ hội ba thôn Kim Cốc gồm thôn Cốc Trung, Cốc Thượng, Cốc Hạ cũng thu hút rất nhiều du khách thập phương về tham gia và trẩy hội. Cứ ba năm một lần vào ngày 14/2- 16/2 âm lịch, lễ hội lại được long trọng tổ chức, lưu giữ những nét truyền thống quý báu của dân tộc.

Một số đền thờ khác

Ngoài những đền thờ trên, còn một số đền thờ Chầu Đệ Tứ tại các vùng khác như:

Đền Chầu Đệ Tứ thuộc xã An Thái, An Thái, huyện Vụ Bản tỉnh Nam Định (cũng là quê nhà của Bà):  Vì hầu cận bên cạnh Mẫu nên Chầu Đệ Tứ cũng được lập đền trong quần thể Phủ Dày, đền tọa tạc tại thôn Quý Hương,  xã An Thái, An Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định.

Đền Duyên Trường – đền Chầu, địa chỉ tại bên bờ sông Hồng, gần cầu Chương Dương, Hà Nội.

Đền Chầu Đệ Tứ địa chỉ tại phường Bồ Đề quận Long Biên là nơi thờ vọng Chầu.

Kinh nghiệm khi đi lễ Chầu Đệ Tứ

Hầu giá Chầu Đệ Tứ

Chầu Đệ Tứ là vị Chầu Bà nổi tiếng nhưng rất ít khi về ngự đồng. Người ta thường hay hầu Chầu khi chiếm bái cửa đền thờ Chầu, hoặc tại vùng đất Nam Định là nơi Chầu kề cận bên Mẫu. Thường thì người ta hay thỉnh Chầu về để chứng tòa khi có đàn mở phủ mà đồng tân dâng bốn tòa Sơn Trang.

Khi ngự về đồng, Chầu Bà thường vận áo màu vàng, cầm quạt khai cuông rồi thường múa kiếm và cờ lệnh (mô tả hình ảnh chầu đi đánh trận hoặc cầm cờ hiệu khâm sai). Cũng có lúc Chầu chỉ về múa quạt, múa mồi hoặc chỉ khai cuông rồi an tọa.

Dâng lễ Chầu Đệ Tứ

Ngày 14 tháng 3 âm lịch hàng năm được nhiều nơi thống nhất, xác nhận là ngày tiệc chính của Chầu Đệ Tứ. Lúc này, du khách thập phương ở muôn nơi thường đến bái yết cửa đền Chầu Bà để bày tỏ công ơn với Ngài, cũng là xin Chầu Bà phù hộ độ trì cho bình an, may mắn, mọi việc thuận lợi. Ai nấy cũng đều nô nức, thành tâm sắm sửa đầy đủ lễ lạc, thành tâm khấn bái Chầu Bà.

Bản văn Châu Đệ Tứ

Đấng Nam thiên, nữ trung Nghiêu Thuấn

Đất Sơn Nam có đấng trâm oanh

Quý hương An Thái xã danh

Có chầu đệ tứ hách danh dõi truyền.

Điều thời phụng mệnh Hoàng thiên

Ngự đồng ánh bóng khắp miền gần xa.

Ra uy sát quỷ trừ tà

Chiêu tài tiếp lộc gần xa cho đồng.

Khâm sai đệ tứ tuỳ tòng

Chiêu Dung công chúa ngự đồng cứu dân.

Trong nghĩa thân ngoài thời nghĩa dưỡng

Nương uy trời độ lượng bao dung

Mặt hoa tươi tốt má hồng

Gồm lo tứ đức tam tòng vẻ vang.

Mày ngài tóc phượng vấn ngang

Lưng ong má phấn xem càng tốt tươi.

Miệng chầu cười trăm hoa đua nở

Đáng lên tài tiên nữ bồng lai

Vào chầu ra giọng khoan thai

Đã trong hiển ứng lại ngoài tối linh.

Chốn thiên đình ca ngâm chầu chực

Các bộ nàng náo nức dâng huê

Chầu thôi lại trở ra về

Khi ra Thiên Bản lúc về Đồi Ngang.

Miếu giữa đường gia ban sắc chỉ

Bốn chữ vàng chính khí nghiêm trang

Lân vờn phượng múa tòa vàng

Thị tòng bộ chúng tiên nàng đôi bên.

Có phen lên thanh sơn tú thuỷ

Hoá phép mầu lục trí thần thông

Quản cai tam phủ công đồng

Quyền chầu coi sóc đền rồng vào ra.

Sổ tam toà chép biên sau trước

Lại sửa sang gương lược trầu cau

Dù ai tiến cúng khẩn cầu

Quyền chầu ra rộng vào tâu thông hành.

Lên thiên đình ngự về thuỷ phủ

Tiến văn chầu kích cổ tam không

Mời chầu trắc giáng điện trung

Hay còn nam bắc tây đông chốn nào.

Trên thiên tào còn đang tra sổ

Hay chầu còn đổi số cho ai

Có phen chơi cảnh bồng lai

Hay về An Thái là nơi quê nhà.

Có phen ra kinh đô thành thị

Vào kính thiên toạ vị hồng lâu

Rong chơi năm cửa nhà lầu

Hay chơi Phố Mới, cầu Châu, cầu Rền.

Lên trên đến Cầu Đông, cầu Giác

Trở ra về Hàng Bạc, Hàng Ngang

Hàng Buồm chầu lại dạo sang

Mã Mây, Phố Mới, Hàng Đường, Đồng Xuân.

Dạo chơi khắp hết xa gần

Hàng Đồng, Hàng Thiếc, Hàng Cân, Hàng Đào

Chợ huyện, Chùa Tháp,Đình Ngang

Cấm chỉ, đền Cờn các vạn dưới sông.

Có phen chầu ngự thuyền rồng

Qua hồ Trúc Bạch lại dong Tây Hồ.

Lệnh truyền tiên nữ chèo đua

Qua đền Trấn Võ lên chùa Huyền Thiên.

Vực Kim Ngưu có đền An Thái

Cảnh hội đồng có dải Tô giang

Thiên Tích chầu lại dạo sang

Sai các tiên nàng chầu chực dâng hoa.

Phút thôi chầu chở ra về

Ngự trong bản điện sớm khuya hội đồng

Có phen chầu ngự đường trong

Dạo khắp phủ tía lầu hồng vào ra.

Có phen chơi Đồi Ngang,Phố Cát

Đứng nhởn nhơ bóng mát cây cao

Nghệ An chầu lại từng vào

Dạo chơi các chốn lầu cao Kinh Thành.

Có phen chầu chực tỉnh Thanh

Sòng Sơn Ba Dội tập tành vui chơi.

Thường vãng lai bán hàng chiều khách

Thấy ai là ngang ngược ra tay

Mặc ai phù phép tìm thầy

Thành tâm lễ bái chầu dày lại tha.

Lòng kính chúc hương hoa tịnh thuỷ

Hoá phép màu lục trí thần thông

Kiêm tri tam phủ công đồng

Tốc lai giáng hạ từ trung thay là

Ngôi đền thờ khâm sai công chúa

Chầu Mai Hoa tối tú chứng minh

Đền thờ phượng cổ anh linh

Khuông phù đệ tử khang ninh thọ trường