Chầu Mười Đồng Mỏ Là Ai? Thánh Tích Và Đền Thờ

Hàng năm, cứ vào ngày lễ 20/9 âm lịch, ngôi đền Mỏ Ba Linh Từ lại vang lên tiếng thanh la, nguyệt cầm hòa cùng tiếng đệ tử dâng văn lên Thánh Chầu Mười đồng mỏ:

“Ai lên Đồng Mỏ Chi Lăng

Nhớ người nữ kiệt cứu dân tiền triều

Nước non gặp vận hiểm nghèo

Chầu Mười Đồng Mỏ sớm chiều xông pha…”

Sự tích về Chầu Mười

Chầu Mười đồng mỏ sinh thời là con gái trong một gia đình người Tày có truyền thống chuyên về đao cung tại vùng Đồng Mỏ, Lạng Sơn. Khi vua Lê Thái Tổ hiệu triệu toàn dân khởi binh chống giặc Minh đang mưu đồ xâm lược nước ta, Chầu Mười trở thành một vị nữ tướng tài ba đứng ra tập hợp các dân tộc ở đất Đồng Mỏ và cùng đồng lòng sức giúp triều đình. Khi đánh giặc tan, vua đã tin tưởng phong Chầu Mười quyền trấn giữ các châu thuộc ải Chi Lăng. Nơi đây, bà giúp dân lập ấp, tế trợ cứu bần trong các làng bản, dạy nhân dân trồng trọt chăn nuôi nên ai ai cũng cảm phục bà. Trong trận quyết chiến Chi Lăng, Xương Giang, Chầu Mười xung phong ra trận, chém cụt đầu tên tướng giặc là Liễu Thăng và lập nhiều chiến công khác. Và cũng tại trận chiến này, Chầu Mười đã anh dũng hi sinh và quy tiên vào cuối mùa thu. Để tưởng nhớ công ơn của Chầu Mười, triều đình đã phong tặng danh hiệu anh hùng liệt nữ cho bà. Nhân dân vùng Mỏ Ba vì quá thương tiếc nên đã lập đền thờ Chầu Mười mang tên Mỏ Ba Linh Từ, trấn thủ tại vùng đất Đồng Mỏ thân thuộc.

Xem thêm: Thánh tích chầu bé bắc lệ

Giá hầu Chầu Mười

Chầu Mười thường hay về ngự đồng trong các dịp có tiệc vui hoặc tại các cửa đền ở đất Lạng Sơn. Khi về ngự, Chầu Mười thường vận áo vàng tươi, đan hoa, đầu mang khăn củ ấu. Khi ngự đồng, một tay Chầu múa kiếm, một tay múa cờ lệnh (hoặc múa mồi), mô tả lại hình ảnh Chầu Mười xông pha chinh chiến nơi trận mạc.

Đền thờ Mỏ Ba Linh Từ

Đền thờ chính của Chầu Mười đứng trên một đỉnh núi cao, ngay sát cửa ải Chi Lăng, là nơi bà đã trấn giữ năm xưa. Ngôi đền mang tên là đên Mỏ Ba Linh Từ hay đền Mỏ Ba, tọa lạc tại xã Mỏ Ba, thị trấn Đồng Mỏ, tỉnh Lạng Sơn. Vì vậy mà Chầu Mười còn có danh xưng khác là Chầu Mười Đồng Mỏ.

Hướng dẫn di chuyển tới đền Mỏ Ba

Nếu di chuyển bằng xe khách, bạn đến bến xe Mỹ Đình, Giáp Bát hoặc Nước Ngầm, bắt xe đi đến Đồng Mỏ, Chi Lăng, Lạng Sơn. Xe sẽ trả khách tại thị trấn Đồng Mỏ, bạn bắt xe tới đền Đồng Mỏ cách đó 5 đến 6km. Thời gian di chuyển dự kiến là  khoảng 2h40’.

Nếu di chuyển bằng ô tô, thời gian di chuyển dự kiến là 2h15’ cho quãng đường dài 138km và cũng mất phí đường cao tốc. Lộ trình dự kiến nhanh và tối ưu nhất cho bạn là: Cầu Nhật Tân – Võ Nguyên Giáp – ĐCT Nội Bài Hạ Long/ QL18 – ĐCT Hà Nội Bắc Giang/QL1A/QL37 – Cao tốc Bắc Giang Lạng Sơn – QL 279 – TL238A – Đền Chầu Mười.

Nên dâng lễ Chầu Mười vào ngày nào

Có nhiều giả thuyết về ngày tiệc chính của Chầu Mười do có nhiều nguồn tư liệu khác nhau ghi chép về sự tích của Chầu. Trong đó, theo huyền tích Chi Lăng, Xương Giang thì ngày tiệc của Chầu là vào 20/9, còn theo một số tài liệu khác như sử nhà Lê thì ngày tiệc của Chầu là ngày 20/10, có nơi thì cho là 10/11.

Dựa vào sử sách Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, ở đây có ghi lại trận chiến Chi Lăng vào ngày 20/9, cũng trùng khớp với ngày có trận đánh mà Chầu Mười hi sinh, và cũng trùng với thời điểm cuối thu trong bản văn chầu đã viết:

“ Cuối thu mãn hạn về tiên

Nhân dân kỷ niệm lập đền Mỏ Ba”

Dựa vào những bản văn và chính sử đó, thì có thể kết luận rằng ngày tiệc chính của Chầu Mười vào ngày 20/9 được coi là hợp lý nhất.

Bản văn Chầu Mười

Ai lên Đồng Mỏ Chi Lăng

Nhớ người nữ kiệt cứu dân tiền triều

Nước non gặp vận hiểm nghèo

Chầu Mười Đồng Mỏ sớm chiều xông pha

Vốn người sinh quán Mỏ Ba

Cần lao nối dõi việc nhà đao cung

Gặp thời Thái Tổ Trung Hưng

Giúp vua dẹp giặc Liễu Thăng hàng đầu

Vua sai Chầu trấn các châu

Khắp vùng xứ Lạng địa đầu giang san

Giặc Minh quen thói bạo tàn

Mưu đồ xâm chiếm biên cương địa đầu

Lệnh truyền hiệu triệu các châu

Sơn trang tám tướng nghe chầu ra binh

Mười đông chiến lược tung hoành

Dẹp tan giặc dữ triều đình phong công

Rước Chầu trở lại sơn trung

Giúp dân lập ấp lên vùng Mỏ Ba

Đức tài đã dậy gần xa

Bản mường cao lũng trẻ già đội ơn

Cuối thu mạn hạn về tiên

Nhân dân kỉ niệm lập Đền Mỏ Ba

Người gần cho chí người xa

Rủ nhau trảy hội mỏ ba sớm chiều

Đường lên khuất khúc cheo leo

Chênh vênh núi đá tai mèo nhấp nhô

Mỏ Ba phong thủy họa đồ

Suối trong uốn lượn đền thờ trang nghiêm

Long xà hổ phục chim muông

Vượn dâng trái chín ngát hương hồng đào

Nghe chim gõ mõ sớm chiều

Phượng hoàng tung cánh mĩ miều họa ca

Canh ba giờ tí hiện ra

Áo vàng phấp phới khăn hoa dịu dàng

Lưng đeo kiếm bạc cung vàng

Cưỡi trên mình ngựa hiên ngang oai hùng

Đêm thanh bẻ lái giữa dòng

Lạng Giang ,Bản Thí ,Kì Cùng Lạng Sơn

Dừng thuyền bái yết chùa tiên

Thoát thôi Chầu trở về miền Tam Thanh

Dạo chơi Bắc Địa Long Thành

Sông Hương , núi Ngự như tranh họa đồ

Tháp chùa Thiên Mụ nhấp nhô

Sài Gòn , Gia Định chơi chùa Vĩnh Nghiêm

Bạch Đằng bến Nghé Thủ Thiêm

Chơi thôi chầu lại về miền Cốc Giang

Lăng Ông cổ tích danh lam

Khi chơi Đà Lạt lúc sang Vũng Tàu

Khắp hòa Tam thập lục châu

Kon Tum Đắc Lắc một bầu sơn trung

Rừng già Chầu đã từng sang

Rừng Buôn Mê Thuột tiên nàng đón đưa

Chôm chôm soài cát rừng dừa

Trăm hoa ngàn quả tiễn đưa chân người

Bắc Nam trung một bầu trời

Dâng hương khấn nguyện Chầu Mười giáng lâm

Chữ rằng sở nguyện tòng tâm

Tấm lòng đệ tử nhất tâm một đời

Hôm nay văn hát mấy lời

Vun trồng công đức ngàn năm vững bền