Thần Tích Chầu Cả Thượng Thiên

Đứng đầu trong Thập Nhị Vị Chầu Bà – các vị thánh cai quản khắp bốn phương tám hướng trên rừng dưới nước của đất Việt ta, phải kể đến Chầu Đệ Nhất Thượng Thiên. Ngài là vị thánh được nhân dân ta huyền hóa qua đời thứ nhất mẫu Liễu giáng hạ ở Vị Nhuế, Nam Định.

Sự tích về Chầu Đệ Nhất Thượng Thiên

Chầu Đệ Nhất Thượng Thiên còn được sắc phong là “Đệ Nhất hoa nương công chúa làm việc thượng thiên – Đệ nhất thượng thiên công chúa”. Trong hàng Tứ Phủ Chầu Bà, ngài là vị Chầu Bà ở ngôi cao nhất, quyền lực nhất, cai quản Thượng Thiên, nắm giữ sổ Tam Tòa. Khi thanh nhàn, Chầu lại cùng các tiên nữ hầu cận vui vẻ dạo chơi, giáng phúc cho dân.

Xem thêm: Chầu nhị thượng ngàn là ai

“Khăng khăng giữ sổ tam tòa

Lên đền chầu Chúa Liễu Hoa cầm quyền

Thông tri tam giới hoàng thiên

Coi khắp cửa phủ, miếu đền thiếu đâu”

(Trích bản văn Chầu Đệ Nhất)

Ngài được coi chính là hóa thân đời thứ nhất của Mẫu Đệ Nhất và được nhân dân ta truyền tụng tới tận bây giờ.

Chầu Đệ Nhất vốn là Thiên Cung Tiên Nữ, con gái của vua Ngọc Hoàng, giáng hiện tại xứ Thanh giúp dân vệ quốc. Cũng có quan niệm cho rằng, Bà là Quế Hoa Công Chúa (hay còn được gọi là Chầu Quế, khác với Mẫu Đệ Nhị) trên thiên cung, giáng xuống Đồi Ngang Phố Cát, kề cận bên Mẫu Liễu Hạnh.

“Chầu quế trong triều giá ngự Đồi Ngang

Có phen giả ní giả nàng

Sài di di án sai nàng nàng lên

Có phen làm chúa thượng thiên

Khi giả làm chúa thoải tiên thoải tề

Phàm trần ai thấy tin nghe

Khấn thôi tạ lễ miếu nghè kê văn”

(Trích bản văn Chầu Đệ Nhất)

Đền thờ Chầu Đệ Nhất

Về đền thờ chính của Chầu Đệ Nhất Thượng Thiên, một số ý kiến cá nhân cho rằng là đền Rồng, Thanh Hóa là nơi thờ riêng, lưu rõ dấu tích của Chầu nhất.

“Bóng kim ô ánh vàng xe xế

Cung thỉnh mời Chầu Quế ngự lên

Ngôi cao lồ lộ trung thiên

Tòa vàng choi chói cửa đền thung dung

Sớm mai vui vẻ đền Rồng

Ngày chơi phủ tía lầu hồng vào ra”

(Trích bản văn Chầu Đệ Nhất)

Đền Rồng, Thanh Hóa

Thực tế vì là hóa thân của Mẫu Đệ Nhất nên những nơi nào Mẫu ngự đều có thể coi là đền Chầu Đệ Nhất.

Kinh nghiệm khi đi lễ Chầu Đệ Nhất

Hầu giá Chầu Đệ Nhất

Chầu Đệ Nhất khá ít khi về ngự đồng, đây cũng là đặc điểm chung của các vị thánh trên hàng Thượng Thiên, thuộc dòng đi tu. Chỉ những khi nào có tiệc khai đàn mở phủ, người ra trình đồng có tòa lễ Tứ Phủ Chầu Bà Sơn Trang thì thường thỉnh mời Chầu Bà về chứng tòa đàn màu đỏ (gồm hình Chúa (Chầu), hai cô hầu cận cầm quạt, mười hai cô nàng, động chúa, thuyền thoi,…). Khi về ngự đồng Chầu Đệ Nhất thường vận áo đỏ thêu phượng (hoặc có thể là áo gấm) khoác khăn hồng (khăn buồm).

Dâng lễ Chầu Đệ Nhất

Giống như các vị Chầu Bà khác, một mâm lễ Chầu Bà Đệ Nhất cho khách hành hương thành kính tới dâng lễ Ngài thường bao gồm một đĩa hoa, một đĩa quả nhiều loại quả, một cơi trầu, nén hương, xôi thịt, cút rượu, giấy tiền và cánh sớ.

Bản văn Chầu Đệ Nhất

Bản 1:

Sớm mai vui vẻ đền Sòng

Ngày chơi phủ chính lầu hồng vào ra

Khăng khăng giữ sổ tam tòa

Lên đền chầu Chúa Liễu Hoa cầm quyền

Thông tri tam giới hoàng thiên

Coi khắp cửa phủ, miếu đền thiếu đâu

Trong ngoài thay thảy trước sau

Sửa sang mẫu phó quyền chầu bà coi

Quân thần phải đạo chúa tôi

Cô hầu cô hạ nàng đôi dập dìu

Khoe xanh xanh tốt đáng yêu

Khoe tài tài khéo khéo chiều lòng xuân

Đền thờ tả phượng hữu lân

Hoa Lan hoa cúc thanh tân chơi bời

Thiên Đình chén rót đầy vơi

Khúc ca điểm đót cợt người người hay

Đàn cầm khéo gẩy năm dây

Cung huỳnh gió lọt chuốt mây lọt vàng

Thung dung ghẹo khách qua đàng

Nhỡn tinh lóng lánh mày ngang đằm đằm

Miệng cười hoa nở đáng trăm

Răng đen rưng rức hoãn chằm vàng đeo

Đã lên ngôi báu trong triều

Đã nên ngọc tốt vàng yêu dương tòa

Miệng cười tươi tốt như hoa

Thanh tân lịch sự nết na dịu dàng

Càng nhìn càng thắm nhân doan

Nết na yểu điệu muôn vàn thảo hay

Việc nào mà chẳng tới tay

Lên đền xuống phủ chả ngày nào sai

Có phen biến gái hiện trai

Ai thắm thắm vậy ai phai phai liền

Biết ra thời nhẹ như tên

Nếu mà không biết như thuyền bỏ neo

Quở cho trăm chứng hiểm nghèo

Chầu quế trong triều giá ngự Đồi Ngang

Có phen giả ní giả nàng

Sài di di án sai nàng nàng lên

Có phen làm chúa thượng thiên

Khi giả làm chúa thoải tiên thoải tề

Phàn trần ai thấy tin nghe

Khấn thôi tạ lễ miếu nghè kê văn

Trần phàm kẻ vái người van

Còn đương nhẫn nhục nhân gian mờ mờ

Xem ra số phải phụng thờ

Kẻ khấn người vái nam mô khấn đầu

Biết bà bệnh tật khỏi đau

Kim ngân vàng mã để hầu dâng lên

Thỉnh Chầu Chắc giáng bản đền

Khuôn phù đệ tử thiên niên thọ trường.

Bản 2:

Bóng kim ô ánh vàng xe xế

Cung thỉnh mời Chầu Quế ngự lên

Ngôi cao lồ lộ trung thiên

Tòa vàng choi chói cửa đền thung dung

Sớm mai vui vẻ đền Rồng

Ngày chơi phủ tía lầu hồng vào ra

Khăng khăng giữ sổ tam tòa

Lên đền chầu Chúa Liễu Hoa cầm quyền

Thông tri tam giới hoàng thiên

Coi khắp cửa phủ, miếu đền thiếu đâu

Trong ngoài thay thảy trước sau

Sửa sang Mẫu phó quyền Chầu bà coi

Quân thần phải đạo chúa tôi

Cô hầu cô hạ nàng đôi dập dìu

Khoe xanh xanh tốt đáng yêu

Khoe tài tài khéo khéo chiều lòng xuân

Đền thờ tả phượng hữu lân

Hoa lan hoa cúc thanh tân chơi bời

Thiên Đình chén rót đầy vơi

Khúc ca điểm đót cợt người người hay

Đàn cầm khéo gẩy năm dây

Cung huỳnh gió lọt chuốt mây mây vàng

Thung dung ghẹo khách quan đàng

Nhỡn tinh lóng lánh mày ngang đằm đằm

Miệng cười hoa nở đáng trăm

Răng đen rưng rức hoãn chằm vàng đeo

Đã lên ngôi báu trong triều

Đã nên ngọc tốt vàng yêu chương tòa

Miệng cười tươi tốt như hoa

Thanh tân lịch sự nết na dịu dàng

Càng nhìn càng thắm nhân doan

Nết na yểu điệu muôn vàn thảo hay

Việc nào mà chẳng tới tay

Lên đền xuống phủ không ngày nào sai

Có phen biến gái hiện trai

Ai thắm thắm vậy ai phai phai liền

Biết ra thời nhẹ như tên

Nếu mà không biết như thuyền bỏ neo

Quở cho trăm chứng hiểm nghèo

Chầu Quế trong triều giá ngự Đồi Ngang

Có phen làm chúa thượng thiên

Khi giả làm chúa thoải tiên thoải tề

Phàm trần ai thấy tin nghe

Khấn thôi tạ lễ miếu nghè kêu văn

Trần phàm kẻ vái người van

Còn đương nhẫn nhục nhân gian mờ mờ

Xem ra số phải phụng thờ

Kẻ khấn người vái nam mô khấn đầu

Biết bà bệnh tật khỏi đau

Kim ngân vàng mã xếp tàu đầy vơi

Có phen thong thả ngự chơi

Non bồng nước nhược mọi nơi rơi vào

Quế huê giá ngự võng đào

Khi ra nghè miếu khi vào chầu vua

Chầu rồi thẳng tới kinh đô

Đồi Ngang, Phố Cát bốn mùa dong chơi

Biết ra lễ bái thỉnh mời

Chầu bà trắc giáng ngự nơi bản đền

Thuốc bà tam vị thần tiên

Tàn nhang nước thái độ cho lại lành

Lễ bà nón thắm hài xanh

Đem về tiến nạp lấy danh cho đồng

Chầu về giá ngự từ trung

Khuông phù đệ tử hưng long thọ trường.