Thánh Tích Cô Mười Đồng Mỏ

Cô Mười Đồng Mỏ là Thánh Cô đứng thứ mười trong hàng Tứ Phủ Thánh Cô, trước Cô Bé Thượng Ngàn và sau Cô Chín thượng thiên

Cô Mười Đồng Mỏ theo hầu Chầu Mười Đồng Mỏ, Cô có công cùng Chầu Mười giúp vua Lê đánh đuổi giặc Minh và tiêu diệt đội quân của Liễu Thăng. Thần tích về Cô Mười và Chầu Mười rất ít, hầu như không thấy có ghi lại trong các tài liệu.

Đôi nét về Cô Mười Đồng Mỏ

Theo Văn thì Cô Mười là một thánh cô vô cùng xinh đẹp không ai sánh bì ” Hình dung nhan sắc ai mà dám đương”. Cô luôn miệng cười và rất gần gũi: “Cô Mười Nhan sắc miệng cười nở hoa”. Cô vận: “Về đồng mặc áo vàng tươi; đai hoa, khăn thắt đúng người Sơn Trang”. Vì thế, người đời đã phải thốt lên:

Cô Mười đẹp tựa sao sa

Cô đẹp như sao Bắc Đẩu – Ngân Hà

Đồng Mỏ – Cô Mười vào ra

Mẫu khen Cô đẹp nhất tòa Sơn Trang
…….

Cô Mười đẹp tựa Hằng Nga

Hằng Nga kém sắc, Tây Thi kém tài

Trên ngàn có một không hai

Khi xưa Cô vốn là người thần tiên

Cô Mười Đồng Mỏ còn đủ tài năng cầm kỳ thi họa:

Nắng nghe tiếng nhật, tiếng khoan

Cô Mười Đồng Mỏ đánh đàn ca ngâm

Khi gió mát lúc êm trời

Khi Cô dệt lụa, lúc lại quay tơ

Thanh nhàn hái lá đề thơ

Chơi chùa Non Nước lững lờ vào ra

Vì Cô Mười không chấm lính bắt đồng nên Cô rất ít khi ngự về đồng, thình thoảng có tiệc vui, dịp lễ lớn, nhiều thanh đồng vẫn thỉnh Cô về. Hoặc một số người về đền Chầu Mười, Cô Chín Thượng hoặc Chầu Bát thì vẫn thỉnh Cô Mười về ngự đồng. Có nguồn ghi rằng khi về Cô Mười cầm cung cầm kiếm, cưỡi trên mình ngựa, theo Chầu Mười xông pha trân mạc. Khi về đồng, Cô sẽ múa mồi.

Đền thờ Cô Mười Đồng Mỏ

Do đi cùng và là hậu cận của Chầu Mười nên nhân dân thờ Cô Mười Đồng Mỏ tại đền Chầu Mười được lập ngay sát cửa ải Chi Lăng, nơi bà trấn giữ năm xưa, chính là Đền Chầu Mười Đồng Mỏ hay Đền Mỏ Ba, lập tại xã Mỏ Ba, thị trấn Đồng Mỏ, Lạng Sơn, lập trên ngọn núi cao. Khi chầu ngự đồng, văn thường hát rằng:

“Ai lên Đồng Mỏ Chi Lăng
Nhớ người nữ kiệt cứu dân tiền triều
Nước non gặp vận hiểm nghèo
Chầu Mười Đồng Mỏ sớm chiều xông pha
Vốn dòng sinh quán Mỏ Ba
Cần lao nối dõi việc nhà đao cung
Gặp thời Thái Tổ Trung Hưng
Theo vua dẹp giặc Liễu Thăng hàng đầu”
Hay khi nói về cảnh chầu xông pha nơi chiến trận:
“Canh ba giờ Tí hiện ra
Áo vàng phấp phới khăn hoa dịu dàng
Vua ban kiếm bạc cờ vàng
Cưỡi trên mình ngựa hiên ngang oai hùng
Đêm thanh bẻ lái giữa dòng…”​

Lộ trình di chuyển tới đền Mỏ Ba

Nếu đi bằng phương tiện công cộng (xe khách), bạn đến bến xe Mỹ Đình, Giáp Bát hoặc Nước Ngầm, bắt xe đi đến Đồng Mỏ, Chi Lăng, Lạng Sơn. Xe sẽ trả khách tại thị trấn Đồng Mỏ, bạn bắt xe tới đền Đồng Mỏ cách đó 5 đến 6km. Thời gian di chuyển dự kiến là khoảng 2h40’.

Nếu đi bằng phương tiện cá nhân (ô tô), thời gian di chuyển dự kiến là 2h15’ cho quãng đường dài khoảng 138 km và cũng mất phí đường cao tốc. Lộ trình được dự kiến nhanh và tối ưu nhất: Cầu Nhật Tân – Võ Nguyên Giáp – ĐCT Nội Bài Hạ Long/ QL18 – ĐCT Hà Nội Bắc Giang/QL1A/QL37 – Cao tốc Bắc Giang Lạng Sơn – QL 279 – TL238A – Đền Mỏ Ba.

 Bản văn chầu Cô Mười Đồng Mỏ.

Bản 1

Ai lên Đồng Mỏ – Chi Lăng
Cô Mười nhan sắc miệng cười nở hoa
Chắp tay bái lạy Cô Mười
Hình dung nhan sắc ai mà dám đương
Xa xôi chẳng quản đường trường
Băng ngàn vượt núi, cưỡi mây đi về
Về đồng mặc áo vàng tươi
Đai hoa, khăn thắt đúng người Sơn Trang
Cô Mười đẹp tựa sao sa
Cô đẹp như sao Bắc Đẩu – Ngân Hà
Đồng Mỏ – Cô Mười vào ra
Mẫu khen Cô đẹp nhất tòa Sơn Trang
Ai lên Đồng Mỏ tìm vàng
Tâm thành khấn nguyện thỉnh ngay Cô về
Đường trường cách trở giang khê
Xe loan giá ngự về đền hôm nay
Thanh nhàn ngồi tựa đầu non
Trăng thanh gió mát véo von trên ngàn
Nắng nghe tiếng nhật, tiếng khoan
Cô Mười Đồng Mỏ đánh đàn ca ngâm
Khi gió mát lúc êm trời
Khi Cô dệt lụa, lúc lại quay tơ
Thanh nhàn hái lá đề thơ
Chơi chùa Non Nước lững lờ vào ra
Cô mười đẹp tựa Hằng Nga
Hằng Nga kém sắc, Tây Thi kém tài
Trên ngàn có một không hai
Khi xưa Cô vốn là người thần tiên
Hôm nay loan giá về đền
Vâng lệnh Mẫu truyền cứu độ trần gian
Gió đưa hoa huệ thơm lành
Giẻo tay Cô ngắt một cành phong lan
Cô đi dưới ánh trăng vàng
Dơ tay che nắng, nắng tràn khe tay
Gió đưa tà áo tung bay
Làn môi tươi thắm, lông mày kẻ cong
Cô hái hoa cúc màu vàng
Cài lên trên tóc mà lòng Cô vui
Trầu cau làm đẹp đôi môi
Rượu cần làm đẹp giáng người thần tiên
Hôm nay loan giá về đền
Mẫu yêu vì nét Tiên Cô mặn mà
Hôm nay giá ngự đền trung
Cuông phù đệ tử hưng long thọ trường.

Bản 2:

Cô Mười Đồng Mỏ – Chi Lăng
Cờ thần kiếm bạc cứu dân phù đời
Tôn nhang danh hiệu Cô Mười
Mỏ Ba chốn ấy vốn người sơn trang
Xa xôi chẳng quản dặm ngàn
Cưỡi mây nương gió xa loan ngự về
Nhang thơm tỏa ngát bốn bề
Nhất tâm phụng thỉnh Cô về ngự vui
Ngàn mây xanh thắm bầu trời
Đai hoa, khăn thắt vẻ ngời hào hoa
Nhỡn tinh lóng lánh sao sa
Mẫu khen Cô đẹp nhất tòa Sơn Trang
Suối khe róc rách gẩy đàn
Gió đưa khúc nhạc bổng khoan nhặt trầm
Hổ gầm vang động sơn lâm
Chim non ríu rít bách âm hợp hòa
Cô Mười đẹp tựa sao sa
Tây Thi thua sắc Hằng Nga kém tài
Trên đời có một không hai
Tích xưa sinh thánh là người sơn trung
Mỏ Ba, Bản Thí thổ nùng
Núi non điệp điệp trùng trùng thấp cao
Đền thiêng dấu tích ra vào
Khi lên Bắc Lệ lúc vào Suối Ngang
Líu lo chim hót trên ngàn
Phong lan đua sắc cúc vàng đua tươi
Khí thiêng thơm ngát đưa mùi
Nhang thơm khấn nguyện cô Mười giáng lâm
Độ cho sở nguyện tòng tâm
Độ cho thoát khỏi tham sân đọa đầy
Quế lan oanh yến sum vầy
Vun bồi cội phúc tháng ngày bình an
Thỉnh Cô chứng giám đàn tràng
Khuông phù đệ tử an khang thọ trường.