Lịch Âm Tiếng Nhật là gì? Hướng dẫn chi tiết cách gọi ngày, tháng, năm

Lịch âm tiếng Nhật không chỉ đơn thuần là một hệ thống ghi nhận thời gian. Nó còn mang trong mình nét đẹp văn hóa, tinh thần và triết lý sống của người Nhật Bản. Hãy cùng khám phá sự kỳ diệu của lịch âm Nhật Bản và tìm hiểu xem nó ảnh hưởng như thế nào đến đời sống của người dân xứ sở mặt trời mọc.

Khái niệm lịch âm trong văn hóa Nhật Bản

Lịch âm Nhật Bản, hay còn gọi là "Kyūreki" (旧暦), là hệ thống lịch cổ truyền dựa trên chu kỳ của mặt trăng. Nó có nguồn gốc từ lịch âm Trung Quốc và được du nhập vào Nhật Bản vào khoảng thế kỷ thứ 6 sau Công nguyên.

Lịch âm Nhật Bản không chỉ được sử dụng để ghi nhận thời gian, mà còn gắn liền với nhiều phong tục, lễ hội truyền thống và tín ngưỡng tôn giáo của người Nhật. Nó phản ánh sự gắn kết sâu sắc giữa con người với tự nhiên và vũ trụ.

Cách gọi tháng trong lịch âm Nhật Bản

Hệ thống gọi tên tháng theo lịch âm

Trong lịch âm Nhật Bản, mỗi tháng được gọi bằng một cái tên riêng, thay vì số như lịch dương. Cách gọi này gắn liền với ý nghĩa biểu tượng và phản ánh sự thay đổi của mùa vụ cũng như các sự kiện quan trọng diễn ra trong tháng.

Bảng tên gọi các tháng trong lịch m Nhật Bản

Ý nghĩa văn hóa và lịch sử của tên gọi tháng

Tên gọi các tháng trong lịch âm Nhật Bản không chỉ dựa trên sự thay đổi của thiên nhiên, mà còn gắn liền với nhiều sự kiện văn hóa - lịch sử quan trọng.

Ví dụ, tháng 10 được gọi là "Kannazuki" (神無月), tức "tháng không có thần". Theo truyền thuyết, vào tháng này, tất cả các vị thần Shinto đều rời khỏi đền thờ để tụ về đền Izumo tham gia hội nghị thần thánh. Vì vậy, tháng 10 cũng được gọi là "Kamiarizuki" (神在月), tức "tháng có sự hiện diện của thần" tại đền Izumo.

Cách gọi ngày trong lịch âm Nhật Bản

Quy ước gọi tên ngày

Trong lịch âm Nhật Bản, người ta sử dụng 10 thiên can và 12 địa chi để gọi tên ngày. Mỗi ngày sẽ có một tên gọi riêng, xoay vòng theo chu kỳ 60 ngày (10 can x 12 chi).

Ví dụ: Ngày đầu tiên trong chu kỳ là "甲子" (Giáp Tý), tiếp theo là "乙丑" (Ất Sửu), rồi đến "丙寅" (Bính Dần), và cứ thế cho đến hết 60 ngày.

Những ngày đặc biệt trong lịch âm

Trong lịch âm Nhật Bản có nhiều ngày lễ và sự kiện quan trọng, phản ánh tín ngưỡng và phong tục truyền thống. Một số ngày tiêu biểu gồm:

• Ngày mồng 1 Tết (元日 - Ganjitsu): Đây là ngày đầu tiên của năm mới và là lễ quan trọng nhất trong năm.
• Ngày lập xuân (立春 - Risshun): Ngày này đánh dấu sự bắt đầu của mùa xuân và thường rơi vào khoảng ngày 03-05/2 dương lịch.
• Tanabata (七夕): Lễ hội thất tịch, diễn ra vào ngày 07/07 âm lịch, dựa trên truyền thuyết về chuyện tình của chàng Ngưu Lang và nàng Chức Nữ.
• Tsukimi (月見): Tết Trung thu, thường vào ngày rằm tháng 8 hoặc tháng 9 âm lịch. Đây là dịp thưởng thức trăng và cúng bánh Dango để cầu may.

Cách đọc năm, tháng, ngày trong lịch âm Nhật Bản

Phương pháp đọc năm

Trong lịch âm Nhật Bản, năm được gọi theo niên hiệu của các triều đại (年号 - nengō). Tên niên hiệu thường do Thiên hoàng ban bố và được sử dụng cho đến khi vị Thiên hoàng kế tiếp lên nối ngôi.

Ví dụ, năm 2019 được gọi là "令和元年" (Reiwa Gannen), tức năm đầu tiên của niên hiệu Reiwa, niên hiệu của Thiên hoàng Naruhito.

Phương pháp đọc tháng

Tháng trong lịch âm Nhật Bản được gọi theo các tên riêng như đã nêu ở phần trước. Khi đọc, người ta thường thêm chữ "月" (tsuki) vào sau tên tháng.

Ví dụ: Tháng Giêng được gọi là "睦月" (Mutsuki), đọc là "むつき" (Mutsuki).

Phương pháp đọc ngày

Ngày trong lịch âm Nhật Bản được đọc bằng các từ Hán Nhật và từ mượn tiếng Trung, kết hợp với thiên can địa chi.

Ví dụ:

• Ngày mồng 1 được gọi là "朔日" (Saku-jitsu)
• Ngày 15 (rằm) được gọi là "望日" (Bō-jitsu)
• Ngày cuối cùng của tháng được gọi là "晦日" (Tsugomori-jitsu)

Khi nói đến một ngày cụ thể, người Nhật sẽ kết hợp can chi và ngày. Chẳng hạn "甲子の朔日" (Kōshi no sakujitsu) nghĩa là ngày Giáp Tý mồng 1.

Ứng dụng và sử dụng lịch âm trong đời sống Nhật Bản

Lịch âm trong các lễ hội và nghi lễ truyền thống

Lịch âm đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc tổ chức các lễ hội và nghi lễ truyền thống ở Nhật Bản. Nhiều sự kiện diễn ra theo chu kỳ của mặt trăng và mùa vụ tự nhiên.

Ví dụ, lễ hội Tanabata được tổ chức vào đêm mồng 7 tháng 7 âm lịch, dựa trên câu chuyện tình yêu giữa chàng Ngưu Lang (Altair) và nàng Chức Nữ (Vega), hai ngôi sao chỉ có thể gặp nhau vào ngày này hàng năm nếu trời quang mây tạnh.

Lễ hội Obon cũng diễn ra vào tháng 7 hoặc tháng 8 âm lịch (tùy vùng), là dịp người Nhật tưởng nhớ và thờ cúng tổ tiên. Họ tin rằng vào ngày này, linh hồn của những người đã khuất sẽ trở về thăm gia đình.

Vai trò hiện đại của lịch âm trong xã hội Nhật Bản

Lịch âm đóng vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa và tín ngưỡng của người Nhật. Nó là cơ sở để tổ chức nhiều lễ hội truyền thống như Tanabata, Obon, Tsukimi... Các sự kiện này gắn liền với câu chuyện cổ tích, thần thoại và phản ánh mối liên hệ sâu sắc giữa con người với tự nhiên, vũ trụ. Chẳng hạn, Tanabata dựa trên truyền thuyết về chuyện tình của chàng Ngưu Lang và nàng Chức Nữ, hay lễ Obon là dịp để tưởng nhớ và thờ cúng tổ tiên.

Mặc dù Nhật Bản đã chuyển sang sử dụng lịch Gregory, nhưng lịch âm vẫn giữ một vị trí quan trọng. Nhiều gia đình vẫn treo lịch âm để xác định ngày tốt xấu, cúng giỗ, lập lá số tử vi hay chọn ngày giờ hoàng đạo cho các dịp trọng đại. Đồng thời, lịch âm cũng góp phần tạo nên sự giàu có cho ngôn ngữ, văn học Nhật với vô số thành ngữ, tục ngữ, câu thơ cổ sử dụng tên tháng, ngày để miêu tả cảnh sắc thiên nhiên, tình cảm con người một cách tinh tế, đa dạng.

Kết luận

Lịch âm Nhật Bản không chỉ là một công cụ để định vị thời gian, mà còn là một phần không thể thiếu trong di sản văn hóa và lịch sử Nhật Bản. Nó gắn kết con người với tự nhiên, với tín ngưỡng tâm linh, và là cầu nối giữa quá khứ với hiện tại. Hiểu về lịch âm sẽ giúp chúng ta thêm yêu và trân trọng vẻ đẹp tinh tế trong văn hóa truyền thống của xứ sở hoa anh đào. Đồng thời, nó cũng giúp chúng ta thấu hiểu hơn triết lý nhân sinh và cách người Nhật đối nhân xử thế. Qua lăng kính của lịch âm, ta nhận ra sự hài hòa giữa con người với đất trời, sự trân quý thiên nhiên và tôn trọng quy luật tuần hoàn của vạn vật.